Г.МЭНД-ООЁО ПРОФЕССОР БОЛЛОО

Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академи, Олон Улс Судлалын хүрээлэнгийн эрдмийн зөвлөлийн шийдвэрээр зохиолч, нийтлэлч, утга зохиол судлаач, соёл судлаач, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёод урлаг соёл судлалын тэргүүлэх профессор цол олгов.

Г.Мэнд-Ооёогийн сүүлийн жилүүдэд Монголын уран зохиол, соёлын судалгааг дэлхий дахинд хүргэх хийгээд дэлхийн утга зохиолтой монголын зохиолчид уншигчидыг холбох, судлах, орчуулах , хэвлэн нийтлэх үйлсэд оруулж буй үнэтэй хувь нэмрийг өндрөөр үнэлж энэ хүндэт цол хэргэмийг хүртээсэн байна. Үүний өмнө Г.Мэнд-Ооёогийн уран бүтээлд Дэлхийн Урлаг Соёлын Академиас утга зохиолын доктор болсон бол Монгол Улсын Шинжлэх Ухааны Академи түүнд тэргүүлэх профессор цол олгосон байна. Ийнхүү яруу найрагч шинжлэх ухааны профессор боллоо.

СОЁЛ ЯРУУ НАЙРГИЙН АКАДЕМИ

2008 ОНЫ МЭДЭЭЛЭЛ

Соёл Яруу Найргийн Академийн гишүүд, хүндэт яруу найрагч зохиолч, орчуулагчид аа!

Та бүхэнд ирж буй шинэ жилийн баярын мэнд хүргэе. 2009 он уран бүтээлийн онгод, урам зориг, шинэ бүтээл, амжилт ялалтаар дүүрэн байх болтугай.

Эрхэм гишүүддээ 2008 оны ажлынхаа талаар мэдээлэхийн хамт ирэх онд болох зарим үйл явдлын мэдээллийг хүргэж байгаадаа баяртай байна.

· 2008.1-р сарын 5-20 “Уран бичлэг ба яруу найраг” үзэсгэлэн Хаан банкны арт галерейд зохион байгуулав.

· 2008.03.1 “Уран бичлэг ба яруу найраг” каталогийг Хаан банкны дэмжлэгтэйгээр хэвлүүлж нийтийн хүртээл болгов.

· 2008.03.15 Их яруу найрагч Б.Явуухулангийн төрсөн өдөрт зориулсан “Алаг дэлхийд төрсөн минь учиртай” нэртэй аялалыг зохион байгуулж Богд Уулын Цэцээ гүн оргилд Б.Явуухулангийн шүлгийг мандуулав.

· 2008 Монголын Үндэсний Чөлөөт Зохиолчдын Холбоо, Улаанбаатар Их Сургуультай хамтран яруу найрагч Доржийн Гомбожавын 75 насны ойд зориулсан эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулав.

· 2008 VI. Боловсрол Соёл Шинжлэх Ухааны Яамны сайд Н.Болормаагийн дэмжлэгээр “Монголын уран зохиолын дээж” номыг англи хэлээр хэвлүүлж монголын бүх номын сангуудад болон гадаадын номын сан, утга зохиолын байгууллагуудад илгээх төсөл хэрэгжүүлэв.

· 2008. V.26-31 Америкийн яруу найрагч Давид Лехманы айлчлалыг АНУ-ын ЭСЯ, Монголын Урлагийн Зөвлөлтэй хамтран зохион байгуулж, Америк Монголын яруу найргийн үдэшлэгийг Хаан театрт зохион байгуулав.

· 2008. V.26-VII.07 Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитийг Монголд урьж ирүүлэн Явуухулан тэргүүтэй Монголын яруу найрагчдын зарим бүтээл, Монголын шилдэг өгүүллэгүүдээс орчуулах төсөл хэрэгжүүлэв.

· 2008. Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитийн орчуулгаар 2008 онд хэвлэгдсэн номууд:

О.Дашбалбар “Оюун санааны яруу найраг ба Газрын төлөөх тулалдаан эхэллээ”

Ц.Бавуудорж “Хүмүүн өвс болох үест”

Т.Эрдэнэцогт “Сэтгэлийн огторгуй”

· Английн орчуулагч Саймон Вэккхам Смитэд Засгийн Газрын шагнал Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний Ажилтан цол олгов.

· 2008.VI.30-нд Тайваний яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Си-гийн “Хөхөмдөг далайн нууцлаг яралж” уран бүтээлийн үзэсгэлэнг Монголын Уран зургийн галерейд зохион байгуулав.

· 2008. VIII “Дариганга ардын аман зохиол” /Г.Мэнд-Ооёо, Г.Ловор/ номыг Улаанбаатар Их Сургуультай хамтарч хэвлүүлэн олны хүртээл болгов.

· 2008.IV.09-15. Соёл Яруу Найргийн Академийн Ерөнхийлөгч Сока Гаккай интернэйшнл байгууллагын урилгаар Япон Улсад зочлов. Японы “Сейко Шимбун” сонин болон “Пампин” сэтгүүлд Монголын уран зохиолын талаар ярилцлага өгөв.

· 2008.IX.10-11. Тайваны яруу найрагч Юй Си-гийн “Төгөлдөр Орчлон” хөгжимт дуулалт жүжгийн тоглолтыг Улсын Драмын Эрдмийн Театрын тайзнаа зохион байгуулав. Тоглолтын нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр оролцов.

· 2008. X Мексикийн Акапулко хотод болсон Дэлхийн Яруу Найрагчдын XXVIII их хуралд Монголын төлөөлөгчидийг оролцуулах ажлыг зохион байгуулав. Тус их хуралд Г.Мэнд-Ооёо, Дан.Нямаа, Б.Дашзэвэг, Ц.Бавуудорж, Б.Золбаяр нар оролцож шүлэг зохиолоо уншиж, шинэ хэвлэгдсэн номоо танилцуулав.

· Дэлхийн Яруу Найрагчдын 2008 оны Анталогид монголын яруу найрагчдын бүтээл хэвлэгдэв.

· СЯНА-ийн ерөнхийлөгч Г.Мэнд-Ооёог Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн удирдах зөвлөлийн гишүүн, нарийн бичгийн даргаар томилов.

· GUNU сэтгүүлийн VI, VII дугаарыг хэвлүүлэв.

· 2008 Яруу найрагч Ц.Бавуудорж, Дан.Нямаа, орчуулагч М.Шагдарсүрэн, судлаач Дэ.Мягмарсүрэн нарыг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн байнгын гишүүнээр элсүүлэв.

· 2008.11 СЯНА-ийн тодорхойлолтоор орчуулагч, зохиолч Ж.Гэндэндарамыг Монгол Улсын Соёлын Гавъяат Зүтгэлтэн цолоор, яруу найрагч, орчуулагч Д.Бямбааг Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн одонгоор тус тус шагнав.

· 2008.10 Тайваний яруу найрагч Юй Си-д Монголын Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Найрамдал медаль гардуулав.

· 2008.12.06-22 Соёл Яруу Найргийн Академийн ерөнхийлөгч, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо Европын яруу найргийн Академи болон Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн урилгаар Европын орнуудад яруу найргийн уулзалт, наадам, уншлагад оролцов.

· Тайваний гарамгай яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Сигийн санаачилгаар “XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал” бий болгож, энэ жил анхны шагналаа Европ дахинд алдартай М.Рупуст олголоо. Уг шагналын мөнгөн сан 30,000 ам доллар.

2009 ОНЫ ХӨТӨЛБӨРИЙН АГУУЛГА

А. ТЭМДЭГЛЭЛТ ӨДӨР:

- 2009.3.15 Их яруу найрагч Б.Явуухулангийн 80 насны ойн өдөр

- 2009.03.21 Дэлхийн яруу найргийн өдөр

- 2009. С.Эрдэнэ 80, Д.Шагдарсүрэн 70, Ц.Гайтав 80, Д.Нямаа 70 зэрэг ойнууд тохиож буй.

Б. ЯРУУ НАЙРГИЙН ҮЙЛ ЯВДАЛ:

- 2009.03.14 Богд Дүнжингарав уулын Цэцээ гүн оргилд хийх яруу найргийн авиралт

- 2009.VI Данзанравжаагийн дурсгалт газарт болох “Сувдан сондор” яруу найраг уран бүтээлийн аялал

- 2009.09.27-10.04 Дэлхийн Яруу Найрагчдын XXIX их хурал. Унгар Улсын нийслэл Будапешт хот. Ерөнхийлөгч нь Иштван Турц /Энэ их хурлын мэдээлэл ирэхээр гишүүдэд дамжуулна/

- Албан ёсоор зарлаж буй яруу найргийн олон улсын фестивалиуд:

a) Никарагуа Улсын Гранада хотод болох Олон Улсын яруу найргийн V наадам. 2009.02.19-21

b) Лифуаниа яруу найргийн хаврын наадам. Вилниус. 2009.03.18-31

/оролцох хүсэлтэй яруу найрагч, зохиолчид мэдээллийг СЯНА-аас авч болно/

В. ГИШҮҮНЧЛЭЛ

- Соёл Яруу Найргийн Академиас уран бүтээлээрээ хүлээн зөвшөөрөгдөж, англи болон бусад хэлнээ зохиол бүтээл нь орчуулагдаж утга зохиолын сэтгүүл, анталогид буюу дангаараа ном болон хэвлэгдсэн яруу найрагч, судлаач, орчуулагчийг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн байнгын гишүүнээр элсүүлэхэд нэр дэвшүүлж батлан даана.

a) Байнгын гишүүний элсэлтийн хураамж 400$

b) Товч намтар, хэвлэгдсэн ном, 3 хувь зураг

- Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн утга зохиолын доктор цол олгуулахаар тус академийн гишүүн 1 хүний нэрийг дэвшүүлэх боломжтой.

Тайлбар: / Соёл Яруу Найргийн Академиас нэр дэвшүүлэх бөгөөд олгох эсэх асуудлыг Дэлхийн Урлаг Соёлын Академийн удирдах зөвлөл шийдвэрлэдэг журамтай/

- Соёл Яруу Найргийн Академийн “Тэнгэрийн хүлэг” шагналыг 2009 онд 1 яруу найрагчид олгоно.

Г. НОМ ХЭВЛЭЛИЙН ТУХАЙД

- GUNU сэтгүүлийн ээлжит дугаарыг Дэлхийн Яруу Найрагчдын их хуралд зориулж хэвлэнэ. /2009.VI сард/

- Дэлхийн шилдэг яруу найраг цуврал. Америкийн яруу найраг. /Орчуулга, эмхэтгэл хийгдэж буй, Хэвлэх зардал хайж буй/

- Дэлхийн шилдэг яруу найраг цуврал. Хятадын яруу найраг. /Орчуулга, эмхэтгэл хийгдэж буй, Хэвлэх зардал хайж буй/

- Б.Явуухулангийн шилмэл шүлгийн эмхэтгэл англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

- Д.Нямсүрэнгийн шүлгийн эмхэтгэл англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

- Б.Золбаярын өгүүллэгийн ном англи хэлээр хэвлэгдэнэ. Орчуулагч Саймон Вэккхам Смит.

Гишүүдийн анхааралд:

1. Вэб сайтаа шинэчилж байгаа тул гишүүд 25 мөр дотор товч намтар, гэрэл зураг, 2-3 шүлэг /эсээ, шүүмж, орчуулга/ монгол англи хэлээр ирүүлнэ. Эцсийн хугацаа: 2009.1.20

2. Гишүүд албан ёсны хаяг, мэйл, утас, факсынхаа дугаарыг ирүүлнэ. 2009.1.20

3. Байгууллагын чадавхийг дээшлүүлэхэд гишүүд бололцооны хирээр дэмжлэг үзүүлэхийг хүсч байна. Хандивлагч, ивээн тэтгэгч олох, шинэ түншлэл бий болгох, ном хэвлэл дэмжих, ялангуяа GUNU сэтгүүлийг тогтмолжуулах, гадаадад нөлөөтэй болгоход санаачилга, дэмжлэг хэрэгтэй байгааг анхаарна уу.

Сайн үйлс дэлгэрч, Номын цагаан буян арвижих болтугай!

Г.Мэнд-Ооёо: Яруу найргийн ертөнц бол гэгээн сүм шүү дээ

Ц.ЭНХМАА (2008-12-26) /Өнөөдөр сонин, Аяны богц
Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо Европын нэлээд хэдэн орноор аялаад иржээ. Түүнтэй ярилцлаа.

-Явснаас үг сонс гэдэг. Уран бүтээлчийн аяны богцыг задалбал сонин сайхан зөндөө биз дээ. Ямар ажлаар хаагуур яваад ирэв?
-Яруу найраг, уран зохиолын хэд хэдэн томоохон үйл явдлуудад оролцож Словак, Австри, Франц, Швейцариар аялаад ирлээ. Тухайлбал, Европын яруу найргийн Академийн урилгаар Словакийн алдарт яруу найрагч Жан Смерекийн яруу найргийн наадамд оролцлоо. Энэ наадам Словакийн Братислав, Транава, Скалиса хотуудад болсон. Мөн Европ дахинд нэрд гарсан гарамгай яруу найрагч Милан Рупус гуайд XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал гардуулах ёслолд оролцлоо. Би энэхүү шагнал олгох олон улсын хорооны гишүүний хувьд энэ ёслолд уригдсан. Манай дээд байгууллага болох Дэлхийн урлаг соёлын Академийн удирдлагуудын уулзалт Франц, Швейцарийн хил дээрх алдарт Женева нуурын хөвөөнд болсон. Дараа нь Швейцарийн хэд хэдэн хотоор уран бүтээлийн аялал хийсэн. Бас дэлхийн соёлын гайхамшигт хот Австрийн Венатай танилцлаа.

-Европт яруу найргийн наадмыг яаж зохион байгуулж байна вэ. Манайхаас юугаараа ялгаатай байх юм?
-Словакийн XX зууны гарамгай яруу найрагч Жан Смерекийн нэрэмжит наадмыг Европын яруу найргийн академи, Жан Смерекийн олон улсын яруу найргийн наадмын байнгын хорооноос жил бүр зохион байгуулж, энэ их хүнийг судлах, дэлхий дахинд алдаршуулах, зохиол бүтээлийг нь орчуулах, дэлгэрүүлэх бодлого явуулж байна. Жан Смерек 1980-аад он хүртэл амьдарч байсан, манайхаар бол Явуухулан юм байна. Европын орноос, ялангуяа Скандиновын орнуудаас олон яруу найрагч иржээ. Азиас анх удаа оролцож байна гэж онцолж байлаа. Театр, галерей, их сургууль зэрэг олон газар зочин яруу найрагчдын уншлагыг зохион байгуулсан. Уншлагуудаа маш тансаг орчинд их соёлтой зохион байгуулж найрагчдынхаа талаар дэлгэрэнгүй танилцуулга хийж байна лээ. Нэг л намуухан, яг л сүмд орсон юм шиг санагдсан шүү.

-Та шүлгээ уншив уу? Гадаадын найрагчид ямар хэлээр унших юм?
-Өөр өөрийнхөө хэлээр уншина. Миний яруу найргийн уншлагыг гурван удаа зохион байгуулсан. Би монголоор уншаад, миний шүлгийг орчуулснаа Словакийн нэрт орчуулагч Милан Рихтер болон жүжигчид нь уншиж байлаа. Энэ үеэр гадаадын Элчин сайдын яамдуудад бас ийм наадам болж байх жишээтэй. Бүхий л талаар үндэснийхээ бахархал болсон яруу найрагчийг дэлхий дахинд гаргахын төлөө чармайж байгаа нь илт. Засгийн газар нь жил бүр энэ наадамд зориулж төсөв гаргадаг, шүлгээ уншсан найрагчдад урамшуулал олгодог тогтолцоотой юм байна.
Дэлхийд сайн танигдаагүй Монголын утга зохиолын хувьд үндэсний бахархал болсон зохиолч, найрагчдаа алдаршуулах, танилцуулах ийм наадам зохион байгуулж баймаар юм. Үүнийг төрийн бодлого болгох ёстой юм байна л гэж бодож явлаа.

-Словакийн зохиолчдын байгууллагын үйл ажиллагаатай танилцав уу?
-Словакт зохиолчдын хоёр байгууллага байна. Нэг нь хуучин социализмын үеийн байгууллага, нөгөө нь чөлөөт зохиолчдын холбоо. Мөн клубүүд байна, манайхтай төстэй юм. Ялгаа хийгээд давуутай нь гэвэл тэднийх утга зохиолын сантай. Зохиолчид номынхоо орлогоос хоёр хувийн хандив өргөдөг, зохиолчдын бүтээлийг ашигладаг дуучид, уран бүтээлчид ч орлогын хоёр хувиа өгдөг нь санг сайн арвижуулдаг ажээ. Сангаас зохиолчдыг ном бичих, хэвлүүлэхэд нь тэтгэлэг, зээл олгоно, гачигдалтай үед нь дэмжлэг үзүүлнэ. Сангийн мэдэлд зохиолчдын ордон байна. Энэ ордон нь Соёлын яамны мэдэлд, төрийн өмчид бүртгэлтэй байдаг боловч бүх үйл ажиллагаа нь зохиолчдод зориулагдсан юм билээ. Бид очиж үзсэн. Эртний цайз байсан уран барилгын гайхалтай дурсгалыг сэргээн засварлаад Засгийн газар нь зохиолчдодоо өгсөн юм байна. Ордондоо зохиолчид нь зохиолоо бичиж, номын санд сууж, үзэсгэлэнгээ гаргаж, номын нээлт, яруу найргийн уншлагаа зохион байгуулдаг. Бас л манайд ийм зүйл санаачилж болдоггүй юм болов уу хэмээн бодогдож цагаан атаархал төрж явлаа. Ард түмэн нь яруу найрагчдадаа ямар хайртайг, бас төр нь хэрхэн халамжилдгийг нүдээр үзлээ.

-Яруу найргийн шагнал гардуулах ёслолд та оролцсон гэсэн байх аа
-Тайванийн гарамгай яруу найрагч, соён гэгээрүүлэгч Юй Сигийн санаачилгаар “XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал” бий болгож, анхны шагналаа Европ дахинд алдартай М.Рупус гуайд олголоо. Тэрбээр энэ жил 80 настай, хал үзэж халуун чулуу долоосон, хэлмэгдэж хавчигдаж явсан, уран зохиолын бүхий л төрлөөр бичдэг зохиолч, орчуулагч юм. Цул алтаар урласан медаль, диплом, шилмэл шүлгийн түүврийн шинэ хэвлэл, 30,000 ам.долларыг түүнд гардуулсан. Шагнал гардуулах ёслолыг театртаа өндөр дээд хэмжээнд маш сүрлэг зохион байгуулж байна лээ.

-Энэ шагналыг ямар шалгуураар олгодог юм бол, Та шагнал олгох хорооны гишүүн нь тул сайн мэдэж таарна аа.
-XXI зууны олон улсын яруу найргийн дээд шагнал олгох хороонд Ази, Европ, Америкийн 10 гаруй орны яруу найргийн байгууллагын нэр хүндтэй төлөөлөл оролцдог. Шагналын хорооны гишүүн бүр нэр дэвшүүлэх эрхтэй. Гэхдээ гишүүдийн 100 хувийн санал авсан яруу найрагчдад л олгох дүрэмтэй. Милан Рупус гуай бүх гишүүдийн саналыг авч чадсан.

-Ямар хугацаанд олгож байх юм?
-Жил болгон олгоно. Шагнал гардуулах ёслолыг өөр өөр оронд зохион байгуулна. Заавал шагнал авах яруу найрагчийн эх оронд гэхгүй. 2011 онд Монгол Улсад зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Фукуокагийн Азийн соёлын шагналтай дүйцэхүйц хэмжээтэй шагнал бий болсонд яруу найрагчид баяртай байна лээ. Яруу найрагчид шагналын төлөө бичдэггүй боловч, бүтээснийхээ баяр бахархлыг үзэг нэгтнүүд болон уншигчидтайгаа хуваалцах гайхамшигтай агшныг тэд хүсч хүлээж байдаг гэж шагнал гардуулах үед Дэлхийн урлаг соёлын академийн ерөнхийлөгч Маурус Янг онцолж байлаа.

-Монголоос энэ шагналыг авах боломж байгаа болов уу?
-Боломжтой. Мэдээж Монголоосоо нэр дэвшүүлэх бодол байгаа. Харин зохиол бүтээл нь англи болон бусад хэлээр орчуулагдсан, анхаарал татсан байх нь чухал. Манайхан энэ зүг рүү зоригтой хөдлөөсэй гэж би бодож, хүсэж явдаг.

-Таны удирдах зөвлөлд нь ажилладаг Дэлхийн урлаг соёлын Академийн удирдлагуудын уулзалт Женевт болсон гэсэн. Тэр сониноосоо хуваалцаач?
-Дэлхийн яруу найргийн үйл амьдралын ирээдүйн төлөв, чиг хандлага, улс үндэстнүүдийн яруу найргийн өнөөгийн байдлын тухай мэдээлэл сонсож, санал бодлоо солилцсон. Би Монголын яруу найргийн өнөөгийн чиг хандлагын тухай мэдээлэл хийж, манай академиас сүүлийн жилүүдэд англи хэлнээ орчуулан хэвлүүлсэн номуудаа танилцуулсан. XXI зууны дэлхийн яруу найргийн ертөнцөд монгол үндэстэн, өвөрмөц яруу найрагтайгаа хурдтай нөлөөтэй орж ирж буйг тэд онцлон тэмдэглэсэн шүү.

-Ямар ямар ном хэвлүүлсэн юм бэ? Бүгд англи хэл дээр юм уу?
-Тийм ээ. Данзанравжаагийн шүлгийн бүрэн түүвэр “Үлэмжийн чанар”, Монголын шилдэг яруу найраг, “Монголын уран зохиолын дээж”, О.Дашбалбарын “Гол ус намуухан урсана”, “Оюун санааны яруу найраг ба газрын төлөөх тулалдаан эхэллээ”, “Монгол яруу найраг ба каллиграфи”, Ц.Бавуудоржийн “Дорно зүгт өвс болно”, миний “Алтан овоо”, “Нүүдэлчний найраг”, долоон залуу найрагчийн “Нэг их том цагаан заан”, Т.Эрдэнэцогтын “Сэтгэлийн огторгуй” зэрэг ном, GUNU сэтгүүлийн дугаарууд гаргасан байгаа.

-Цаашид танай академиас ямар ном гаргах вэ?
-Б.Явуухулангийн шилмэл шүлгүүд, Д.Нямсүрэнгийн амьддаа хэвлүүлсэн гурван ном, Б:Золбаярын өгүүллэгийн номуудыг англи хэлнээ хэвлэн гаргахад бэлэн болоод байна. Орчуулгыг английн оруулагч Саймон Вэккхам Смит хийж байгаа. Одоо Д.Нацагдорж, В.Инжиннашийг хийх санаа буй.

-Танай академи Монголын яруу найргийг гадаадад танилцуулах талаар нэлээд зүйл хийжээ. Тэд хэрхэн хүлээж авч байна вэ?
-Ямар ч байсан бараг цагаан байсан энэ зайд Монголын яруу найргийн англи хэлний номын сан гэхээр шахуу юм бий болсон. Дэлхийн их хурлууд, уран зохиолын янз бүрийн үйл явдлуудад оролцохдоо ганзагалаж явдаг юм. Бас интернэт сайтуудад байрлуулдаг. Сурталчилгааны үе шатандаа гэх үү дээ. Одоо гадаадын хэвлэлийн газрууд, хэвлэн нийтлэлч нартай холбоо тогтоож байна. Гадаадын их дээд сургуулийн мэргэжлийн тэнхимүүд, эрдэм шинжилгээний байгууллага, судлаачдын анхааралд орж байна. Монголын утга зохиолын шилдэг бүтээлүүд үндэсний зах зээл дээр зөвхөн соён гэгээрүүлэх, өглөг хандивын л үүрэгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл, манай оюуны зах зээл бага. Уран зохиолын номын орлогоороо зохиолчид, зохиолчдын байгууллага хөл дээрээ босох боломж бараг байхгүй. Ийм нөхцөлд дэлхийн оюуны зах зээл дээр өрсөлдөх боломжийг үндэсний утга зохиолд нээж өгөх явдал бол манай академийн ойрын томхон зорилт юм. Гэхдээ энэ эцсийн зорилго биш л дээ. Монголын аугаа их утга зохиолыг дэлхийн оюуны үнэт өв соёл болгож хүн төрөлхтнөөр хүлээн зөвшөөрүүлэх, алтан сан хөмрөгт нь оруулах явдал бол миний холын зорилго юм. Дээрх үйлс бол Монголын Зохиолчдын байгууллагын 80 жилийн ойд барьж буй манай бэлэг юм.

-Яг одоогийн байдлаар манай утга зохиолыг гадаад ертөнцөд хүлээж авч байгаа хандлага ямар байна? Тухайлбал таныг?
-Монголын яруу найраг гэж юу байдаг талаар сураг ч үгүй байсныг бодвол эрх биш тодорхой хүрээнд мэддэг болсон. Янз бүрийн анталоги, лавлах, толь бичгүүдэд оруулж дурддаг болсон. Барууны их дээд сургуулиудад Монголын яруу найргийн талаар лекц семинар хийдэг, сэтгүүлдээ нийтэлдэг боллоо. Нэр хүндтэй, хүлээн зөвшөөрөгдсөн яруу найрагч-орчуулагч нар бидэнд ханддаг боллоо. Дэлхийн яруу найргийн томоохон үйл явдлын индрээс Монголын яруу найраг, Равжаа, Нацагдорж, Явуухулан, Дашбалбар гээд үндэснийхээ найрагчдын нэрийг сонсч, ишлэл авсныг нь тэмдэглэхэд бахархал төрж л байдаг. Энэ бол алхам. Бидний амжилт ард буй. Миний хувьд юу шалихав дээ. Бүтээлүүд маань 20 гаруй хэлээр орчуулагдаж нийтлэгджээ. Гадаад оронд таван ном хэвлэгдсэн. Судалж, сонирхож, шүүмж бичиж, сэтгүүл, сонин, вэб сайтуудад тавигдсан зүйл нэлээд бий. Бас гадаадын томоохон сонин сэтгүүл ярилцлага авдаг аа. Ямар ч байсан сөөм сөөмөөр гадаад ертөнц рүү ахиж байгаа л юм байна гэж урамшиж байдаг. Манай Чинагийн Галсан зохиолч барууны утга зохиолын өнөөгийн ертөнцөд аргагүй л байр суурь эзэлж чаджээ. Үүнд баярлах ёстой. Зарим нь үгүйсгэж л байдаг юм. За энэ ч яах вэ, манайхан бие биеэ хүлээн зөвшөөрч сураагүйн гэм юм уу даа.

-Утга зохиол яруу найргийн амьдралтай холбоотой өөр юу үзэв?
-Швейцарийн алдарт Женева нуурын хөвөөнд орших Чиллон хэмээх эртний цайзад очлоо. Аугаа их яруу найрагч Ж.Г.Байроны хоригдож байсан тасалгаанд орж, түүний шоронгийн хананд өөрийн гараар ухаж сийлсэн нэрийн ормыг хуруугаараа тэмтэрч үзлээ. Байроны энд бичсэн “Чиллоны сонет”, “Чиллоны хоригдол” хэмээх алдарт шүлэг найраглалыг олж ирсэн. Энэ тухай би дараа нэг аятайхан нийтлэл бичих учраас ингээд орхиё.

-Дэлхийн яруу найргийн өнөөгийн чиг хандлагын талаар, тухайлбал, сонгодог уламжлалт яруу найраг, модерн яруу найргийн аль нь өнөөдөр жин дарж байна вэ?
-Би өөрийнхөө үзэл бодлоор хариулъя. Зуу зуун жилээр уншигдаж, улс үндэстэн, хүн төрөлхтний оюун санаагаар шүүгдэж, хүлээн зөвшөөрөгдсөн, сая сая хүмүүсийн зүрх сэтгэлээр адислагдан эрчимжсэн сонгодог яруу найраг, түүний уран чадвар, агуулга далайц, хэл соёлын үнэт чанар бол миний чиг баримжаа. Тэр бол өнгөрсөн цагт ч, өнөөдөр ч үнэ цэнэтэй, ирээдүйд улам ч үнэ цэнэтэй, мөнхийн зүйл. Гэхдээ би модернист яруу найргийг үгүйсгэдэггүй. Модернист яруу найраг гэхээр бүр зах замбараагүй, эмх цэгцгүй, гаж шүлэг гэж ойлгох хандлага буй болж модернизмаа өөрийг нь гажуудуулж байх шиг. Орчин үеийн элдэв хэв маяг, хэт төмөрлөг хахир хэмнэл, зан чанарын элдэв замбараагүй чөлөөт байдлын тусгал нь яруу найраг болох юм бол өмнөх үзэл суртлаар жолоодуулж байсан үеийнхтэйгээ адилхан л болно гэсэн үг биз дээ.

-Өрнийн болон дорнын өнөөгийн яруу найрагчидтай Монголын зохиолчдыг харьцуулбал ямар дүр зураг харагдах бол?
-Өөрсдийгөө чамлаад, өөр бусдыг өргөөд ч байх юм алга. Гэхдээ тэдний ертөнцөд ороход нэг л эрхэмсэг хээмсэг байдлыг мэдэрдэг. Яруу найраг соёлын дээд түвшинг илэрхийлдэг утгаар яруу найргийн наадамд ирж буй зочин гийчид ч бас тийм байдлаар биеэ бэлтгэнэ. Харин клубийн хэмжээний яруу найргийн үйл явдлууд бол их энгийн болдог юм билээ. Манай яруу найраг, утга зохиолын орчныг цэвэр тунгалаг болгох, зохиолчдынхоо нийгэмд нөлөөлөх байр суурийг эзлүүлэх, гэгээрүүлэх тал дээр зохиолчдын байгууллагууд ажиллах хэрэгтэй юм гэж бодогддог. Алийн болгон яруу найргийн тайз шороотой гуталтай байх вэ? Бас алийн болгон шүлэгчид нь яруу найргийн сахиустай үзгээрээ өдөртөө шар мэдээ бичиж, шөнөдөө шүлэг бичиж амь зогоох вэ? Яруу найргийн ертөнц бол ариун гэгээн сүм юм шүү дээ. Үүнийг бид өөрсдөө л буй болгоно. Тэгээд ч эртний соёлт Европ дахины утга зохиолын ертөнцтэй цухас танилцахад яруу найргийн ертөнц бол гэгээн сүм юм, яруу найрагчид нь бол сүмийн гэгээнтнүүд юм хэмээн бодогдсоноо нэмж хэлье ээ.

МАНАН ДУНДАХ ЦАХИРМАА

Уулсыг ороогоод хөх манан мушгирна

Урдах зам манан руу шургаад төөрчээ

Олмоо чангалахаар овоон дээр мориноосоо буулаа

Орчлон хорвоо манан дунд домогшино

Хүлэг минь дөрөө жингэнүүлэн шилгээвэй

Хүмүүсийн хэл амыг ч хэцийн салхин хийсгэвэй

Бага үдийн алдад өтгөн манан замхарч

Басхүү тэндээс цэнхэр хүдэн суунаглаж,

Уулсын гүн бодол улиран балран солигдоно

Ус мөрөн ч бас булингартаж, тунгалашиж урсана.

Амраглахуйн орны адбиш цэцэглэг дунд хүмүүн бас,

Аль нэгэн цагийнхаа зовлонгийн үрийг суулгамуй.

Чилтэл хадгалсаан, би өөрийгөө. Хүмүүнд ч улирал буй.

Чиний ургуулсан цахирмаа цагийн салхинд зулгарвай

Амьдрал хэмээх жаргал зовлонгоор нэхсэн торон дотор

Алдаа оноо хоёр алаглаж булаглаж оршмуй.

Бараан үүлс атиралдаж аадрын түрүүч айсуй

Баруун уулын дээгүүр аянгын гялбаа зурсхийнэ

Борооноос өрсөн гэрийнхээ зүг морио гуядвай

Бодлын аглагт айсуй хаврын цахирмаа гэрэлтвэй.

2007

G. Mend Ooyo's All Shining Moments – a Psalm of Nomadism

G. Mend Ooyo's All Shining Moments – a Psalm of Nomadism
Dr. Shaleen Kumar Singh


G. Mend Ooyo has emerged as one of the most influential and distinguished poet penning in English today. Very sensitive to Nomadism life, drenched in the Nomadic life of Mangolia, G. Mend Ooyo sees to verify the tradition of Nomadism in his poetry book All Shining Moments which may be called the psalm of Nomadism.

Born in herdsman family of Dar'ganga, Mongolia on October 26 September, 1952, G.Mend Ooyo grew up in a peculiar atmosphere of riding horses and tending sheep, as well as moving from one place to another by camel Caravan. After graduating from Pedagogical college in 1970 and Mangolian National University Pedagogy in 1978. he received his Master's degree at the University of Arts and Culture in 1996 and his D.Lit in 2002. G.Mend Ooyo started penning poetry when he was 13 years old only and became the member of Mongolian Writers Union. He led 'GAL' a literary current in late 1970 and in 1980 along with his comrades established the literary current GUNU. He has been on many prestigious posts previously like the President of Mongolia PEN Club, Gen. Editor of Mongolian National Television from 1981, executive Director and Vice President of Mongolian Cultural Foundation (and since 1994 till present as president of the Foundation). He has published over twenty books of poems, narratives, articles, including Bird of Thought, Tiny Singing Bird, Camel Higher Than Mountains, Endless Knot Thread, Head of Morin Khuur, Golden Hill, Crystal Temple of Meaning, Crystal Temple of Hill, Migjid Janraisag-The Opener of Wisdom Eye, Ballad of Temrujin's Eight Whitish Yellow Horses, I Am Coming to You -1, I Am Coming to You-II, A Nomad is coming From Horizon, Morin Khuur Sutra, Twelve Deeds of Morin Khuur, Blue Sutra of Dar'ganga and Golden Book of Mongolia. Besides, G Mend Ooyo has participated in International Poetry Festivals and World Congress of Poets that were held in Tokyo, Japan, Sydney, Australia (2001),Iari, Romania (2002) and Seoul, Korea (2004). Since 2003 he has been the Member of International Committee of World Congress of Poets and was selected as the president of 26th World Congress of Poets.
His latest collection All Shining Moments is firstly a genuine and picturesque account of Nomadic experiences. The poet himself admits the influence of Nomadism on him:
"I am a child of Nomadic Mongolia. We would move at the break of dawn. As a child I used to sit in the basket on the loaded cart, greeting the morning sunshine at the even place of the plodding camel; perhaps it was then that I felt rhythm of my future poems."(5)

At another place he adds and explores the genesis of his future poems:
"In my childhood I saw the appreciation of those who were thirsty from their long journey and understand the sense of extending a hand to those who live worshipping the earth and who depend on one another. I think this was absorbed in the nature of my future poems."(My Gentle Lyric, p.5)

The poet feels his whole life as a saga of Nomadic experience for his both rural and urban lives were influenced with it, he says:
"The years of my life spent as a Nomad in town also seems to me like nomadism."
The poet in his whole life has moved in search of his nomadic origins. His poetry has all the merits of Nomadism- slowness, uninterrupted movement', the distant streaming harmony, searching presentiment, a curious character with gentle and melodious heart that look on every thing with optimistic eye.

The collection carries all the characteristics of Nomadic poetry, the ever brimming passion of looking the things penetrating them into the deepest. The poet seems to celebrate the 'Shining Moments' like a true nomad in the very first poem of the collection:
"The brightest light comes from the darkness above
And Woman looks prettier in twilight.
Ear ring sets shining in the evening alone.
A saddle's studs sparkle at night.
The Gumuda flower blooms in the evening,
Homesick houses neigh at dawn's setting." (9)

Enjoying the moments interruptedly, the poet weaves his own notions in the poem and appears to be a discoverer:

"Sunshine is bright when coming from the clouds gap,
And Karma alone is the truth's sap
In a shooting star's flash, light's unique rays converse,
Giving birth to a son, to light up the Universe." (p.9)

The poet, in the second poem of the collection 'I Am Coming to You' reaffirms his nomadic bent of mind when he travels 'through the years and times accompanied by the son and the moon' and goes on the bumpy winding reads left by 'old / wise men / climbing up and down through high mountains and / rolling hills./ fording through hundreds of rivers' and says:

"Although I do not know when we may meat each other,
I am pondering the words that I will say to you
I am coming to you."(11)

In the poem, the poet carries together 'autumn's grief and spring's revival' and takes 'hold of the fire of' his 'age together with the sun's warmth in his hand', all his 'light thoughts' of his journey, all the sweet moments of his life and all his secrets, the poet treads together on the stand of his spirits and thinks of his 'limitless spirit' and adds further:

"Having only parts of my dreams,
Testing from my own poetry the very basis for
Everything of mine,

Climbing up wards in the chasm of soaring mountains;
Following impassable paths,
Seeking for the eternal song, the essence of love,
I am coming to you."(12)
The poet is much fascinated by the 'Buddha's ancient aureole' that glooms of on the shinny top'. The poem 'The Moon over an Old Temple' bespeaks of Buddha's glory:
"…………….
Along the road that leades to the golden-lit Buddha!
The image of Buddha is getting clearer and clearer.
The living Buddha's domain is hard to see in the
Starlight."(p.15)

The poem 'My Secrecy' is the best and is probably the most philosophical for it tries to touch that impalpable secret of secrets and reflects the poet's ever exploring approach to open those frontiers which are never even attempted by any poet. The poem is basically subjective where 'I' despite remaining predominant throughout the poem justifies the relevance of true eye and the relevance of opening the wisdom eye. In the poem the poet confers a number of clues that can open the poet's secrecy considering himself as 'an unread riddle and a 'puzzling cross/ an iceberg / whose greater part is sunk in the ocean' and says:

"The history of the world until today has created me and
Opens me now,
My life and struggles define and open me,
My voice and poetry can open me,
If I could ever touch the hearts of my countrymen, then
I will be opened too."(p.22)
He opens the secret as well as is opened as secret and adds:
"The world is hidden suitably in me, and
My ideas are concealed in the bottom of my heart.
Everything and every moment opens me,
The universe opens itself through me."(p.22)

There are several other beautiful poems which are based on the theme of love, nature, beauty and philosophy. Most of the poems of the collection are translated but the job of translator is so skilled that the joy of poetry is never lessened. Poems like the 'Sighting of Migrants-Harbinger of spring', 'your eyebrows are Like The Wings of Flying Crane', 'Contemplating the Nature of The Hills', 'Four Red Leaves' and 'The Golden Swallow' are the delineation of nature mingled with subjective elements and Nomadism. There are several Buddhist mythological references which add the flavor of the poem as well as reveal the glory and shine of Mongolia and its majestic culture. Thus all his poetry can be seen drenched in the color of Mongolia. Prof. Y.A. Bettar observes, even:

"The poetry of G. Mend-Ooyo is an experience of the creative search- an intellectual, yet distinctively Mongolian and indeed very oriental poetry which painfully recognizes the boundaries of tradition and innovation. It is impossible to speak of traditional Mangolian poetry, thinking and skills, radiant with the Eastern light, without considering the poetry of G. Mend Ooyo." (p.60)

Besides, it is also essential to note that the Mangolian culture is based on the Nomadism. In India, particularly in Hindi Literature, Rahul Sankrityayan is the greatest follower of Nomadism whose philosophy of Nomadism is based on the following couplet of Urdu:

"Sair kar duniya ki gafil zindgani phir kahan
Zindagani gar rahi to naujabani phir kahan."

Which means," travel the whole world, you will not get the life again. If ever life remains, you will not get the youth again.In sum, the present collection All Shining Moments is more a psalm of Nomadism than a book of poems. Though it is replete with experiences of love, nature and life, yet predominantly it is born and developed in the background of Nomadism and it deserves well to be on the book-shelf of the poetry lover as well as the votary of Nomadism. I congratulate with heart and soul to Dr. G. Mend Ooyo who has succeeded enormously in vocalizing the music of the soul to each and every rank and file.


Shaleen Kumar Singh
M.A. (Eng.), LL.B., Ph.D.
Editor www.creativesaplings.com
Sai Neeharika
Patiyali Sarai
Budaun (243601)

ТАЛЫН ЗЭРЭГЛЭЭ, ДАЛАЙН ЯРАЛЖ

Найрагч анд Юй Си-д

Хөхөмдөг далайн нууцлаг яралж бийрийн мөр мэт.
Хөхрөгч тэнгэрийн илбэн үүлс муутуу цаас мэт.
Тэнгэр далай хоёр тохиох тэр хярхагт шүлэг төрнө.
Тэнд Юй Си андын найргийн завь хөвж явна.

Хөхөмдөг талын нууцлаг зэрэглээ бийрийн мөр мэт.
Хөхрөгч тэнгэрийн илбэн үүлс муутуу цаас мэт.
Тэнгэр тал хоёр тохиох тэр хярхагт шүлэг төрнө.
Тэнд миний найргийн хүлэг давхиж явна.

Өдөржин бидний дээр нэг л нар.
Шөнөжин бидний доор нэг л сар.
Өдөржин нарны гэрэлтэй алтан бийр.
Шөнөжин сарны туяатай мөнгөн бийр.

Чиний далай цэнхэртэнэ. Миний тал цэнхэртэнэ.
Чи бид хоёрын тэнгэр дотор бүхий л ертөнц багтана.
Цэнхэрлэгч орчлонд чиний найраг, миний найраг.
Цэнхэрлэгч найраг дотор чиний далай, миний тал.

Миний хээр талд чиний ажнай хүлэг давхина
Чиний далайн цээлд миний алтан загас сэлнэ.
Нарны гэрлээс цугтаа алтан утас ээрнэ.
Сарны туяанаас цугтаа эрдэнийн чулуу түүнэ.

Чамайг ирэхэд миний талын зэрэглээ
Чиний өмнө далайн яралж болж эрхэлнэ.
Намайг очиход чиний далайн яралж
Миний өмнө талын зэрэглээ болж эрхэлнэ.

Эвэрдээгүй одос унаад эрэлд одож болмуй
Энгэрийн модны хүрэлзгэнэ шүлгэнд донгодож болмуй
Сарны туулай хээр талд дэгдэхэд үл гайхмуй
Салхин дарвуулгүй нүцгэн хөлөөр далайг яахин гатлах буй.

Дууны аялгуун дотор мянган жил амьдарч болмуй
Бийрийн мөрөөр мянганы тэртээд буцаж болмуй
Далайн яралж, талын зэрэглээг учруулж болмуй
Даяанч найрагч Юй Си андын оюуны сансарт хэрхэн дүүлэх буй?



2008.VI.13
Богд Уулын ар хормой. Хатан Туулын хөвөө.
Номын өргөөнөө тэрлэвэй

ДЭЭДСИЙН ҮЛГЭР ЛҮҮ НЭВТРЭХҮЙ

Оюун билгийн аливаа сод туурвил нь нэгэн улс үндэстний хүрээнээс хальж, тив дэлхийн соёлт хүмүүн төрөлхтний зүрх сэтгэлийг эзэмдэн догдлуулснаар мөнх хутаг олдог жамтай билээ. Орон зайн хязгааргүйг гэтэлж, цаг хугацааны алсаас бидний үед хүрч ирсэн суут бүтээлүүдийн нэгийг та дэлгэж байна.
Английн утга зохиолыг үндэслэгч, сэргэн мандалтын үеийг эхлүүлэгч, англи хэлт яруу найргийн анхдагч их дууч Жеоффрей Чосер (1340-1400) дэлхийн соёлын түүхнээ алтан үсгээр бичигдсэн агуу их хүмүүн бөлгөө.
“Кентерберийн туульс” хэмээх 24 шүлэглэсэн туужаас бүрдсэн их хөлгөн судараа Ж.Чосер 1386 оноос эхлэн насан төгс хүртлээ 14 жилийн турш туурвижээ. Эртний гүн ухаантан Аристотелээс эхлэн дэлхийн алдар суут хаад, жанжид, эрдэм билигтнүүд зэрэг агуу их хүмүүсийн түүх домог, онцгой үйл явдлуудын товчооныг үнэн бодит явдлаас ургуулан уран сайхны дүрээр, англи хэлний яруу баялгаар бүтээсэн түүний туурилууд цаг хугацаа, түүхийн хатуу шалгуурыг даван туулж XXI зуунтай золгосон байна.
Алдарт “Кентерберийн туульс”-ын нэгэн тууж болох “Дээдсийн үлгэр” бол дэлхийн агуу их хүмүүн Чингис хааны тухай өрнө дахинд дуулсан яруу найргийн ууган туурвилын нэгэн болой.
Ж.Чосерийн амьдарч туурвин бүтээж байсан цаг үе нь Тогоонтөмөр ухаант хаан Юань улсыг захирч монголын судар ном бичиг шастир цэцэглэн дэлгэрсэн хийгээд, бас Юань улс доройтон мөхөж асан цаг үетэй давхцаж буй бөгөөд түүхэн ийм цаг үед Чингис хааныг туужийн гол баатар, үлгэрлэгч болгон зохиолын төвд хөрөглөн тавьсан нь санаандгүй хэрэг бус аа. Чингис хаанаар үлгэр болгосон “Дээдсийн үлгэр” англичуудын оюун санааны амьдралд нөлөө үзүүлээд зогсоогүй, Британийн эзэнт гүрэн мандан цогцолоход Чосерийн энэхүү суут бүтээлийн оролцоо буй хэмээн зарим судлаачид тэмдэглэсэн байдаг нь учиртай.
Ж.Чосер “Дээдсийн үлгэр”-ийг бичихдээ Марк Пологийн аяллын тэмдэглэл хийгээд, дэлхийн хамгийн хүчирхэг орон Юань улсаас өрнө рүү нээсэн соёлын хаалга ямар нэг хэмжээгээр нөлөөлсөн нь гарцаагүй. Америкийн нэрт эрдэмтэн Чингис хаан судлаач Жек Ведерфорд “Өнөөгийн ертөнцийг үндэслэгч эзэн Чингис хаан” хэмээх бестселлер болсон судалгааны томоохон номоо Ж.Чосерийн “Дээдсийн үлгэр”-ийн оршил хэсгээр эхэлсэн байна. Ер нь өрнө зүгийн сүүлийн үеийн түүхийн бүтээлүүдийг үзэхэд түүхэн цаг үеийн амьд тусгал болсон яруу найргийн сонгодог мөр бадгаар ишлэл авсан нь олонтаа. Яруу найраг бол цаг хугацаа орон зайн хязгааргүй алсыг тогтоон бичиглэсэн шидэт агшин юм.
“Дээдсийн үлгэр”-т гарч байгаагаар Чингис хааны асарт харийн хөлөг баатар гэв гэнэт гуулин биетэй хүлэг морьтой нисэн ирж байна. Араб Энэтхэгийн их хаан Монголын эзэн хаанд энэхүү шидэт гуулин морь, далдыг тандан мэдэгч толь, мунхагийн харанхуйг тас татагч илд, мөн хааны гүнжид шувууд жигүүртний хэлийг мэдэгч бөгж тэргүүтнийг бэлэглэж байгаа нь XXI зууны интернэтийн дэвшил, халаасны цахим орчуулагч, тив алгасан онгоц пуужингаар зорчих тэргүүтнийг зөгнөсөн мэт.

Тэнгист яагаад таталт түлхэлт болдгийг
Тэнгэрт яагаад манан будан бүрхдэгийг
Тэнд энд яагаад үер уруй буудгийг
Энэ бидний үе тааж ядан явавчиг
Ирээдүй хойчийн хүмүүс танин мэдэх бизээ
хэмээн эзэн Чингис хэлж байгаа нь шинжлэх ухааны танин мэдэхүйн ирээдүйн хөгжлийг зөгнөн гэрээсэлсэн мэт буюу. Чухам үүнээс үзвэл Ж.Чосер агуу их зөнч найрагч ажгуу. Харийн зочны хүлэглэсэн гуулин морийг эзэн хааны ордныхон шинжин тандахдаа “Pegasus” буюу эртний Грекийн үлгэрт гардаг туурайн төвөргөөнөөс нь яруу найргийн онгод дэвэрдэг жигүүрт хүлэг байх хэмээн таамаглаж буй нь монголчуудын яруу найргийн зөнч мэдрэмжийг хэлсэн гэлтэй. Бас мөнөөх онцгой толийг үзсэн хүмүүн:

Олон өнцөгтийг цараанд нь зөв суулгасан
Орох гэрлийг доош нь дээш нь солбисон
Ойх тусгалын хуулийг оноож яг чадсан
Одон оронч Альхазен, Вителло, Аристотель нарын
Онол номын дагуу бүтээсэн толь байна

хэмээвэй. Энэ нь чухам физикийн призм хэмээх талстыг санагдуулна. Жан Коктоугийн яруу найрагчийг призмтэй адилтгасантай жишиж тунгаан үзвэл тэрхүү шидэт толь нь яруу найргийн увдис буюу шидэт чанар бололтой.
Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн онд эзэн Чингис хааны эрдэм билиг, оюун сүлд эргэн залрах мэт олон чухал тэмдэглэлт үйл явдал монгол оронд тохиосны нэг нь Ж.Чосерийн “Дээдсийн үлгэр” эзэн хааны эх хэлнээ амилан хөрвөсөн явдал юм.
Монгол Улсын нэрт яруу найрагч, дуун хөрвүүлэгч Дамдины Бямбаа эх оронч эр зориг гаргаж хэн хүн зүрхлэн барьж авмааргүй нэвтэрхүйеэ бэрх үгийн оньс шидээр сүлжсэн мөнөөх туульсийг орчуулан толилуулбай. “Дээдсийн үлгэр”–ийн энэхүү орчуулга дэлхийн сонгодог яруу найрагч Ж.Чосерийн “Кентерберийн үлгэр”-үүдээс монгол хэлнээ гарч буй анхны бүтээл болохынхоо хувьд төдийгүй шүлэглэх уран чадвар, монгол хэл, яруу найргийн боломжийг чадамгай илэрхийлсэн шилдэг орчуулга болсон гэж үзэж болно. Орчуулагч бээр “Дээдсийн үлгэр”-ээс өмнө мөн Английн их яруу найрагч Самуэл Тейлор Колерижийн “Хубилай хаан” хэмээх алдарт шүлгийг орчуулсан нь яруу найргийн боловсролтой соёлт уншигчдын талархалыг хүлээсэн болно. Чухам тэрхүү урам зориг нь “Дээдсийн үлгэр”-ийг орчуулах тэнхээ болсон нь лавтай.
“Дээдсийн үлгэр” Д.Бямбаагийн орчуулгаар анх нийтлэгдсэнээс хойш дорхноо л монголын хэвлэл мэдээллийн орон зайд хүндтэй байр эзлэж эхлэв. Хэдийгээр нэгэн жил гаруйхан хугацаа өнгөрөөд байгаа ч “GUNU”, “Өнөөдөр”, “Дал”, “Зууны мэдээ” зэрэг арав гаруй сонин сэтгүүл, эмхэтгэлд нийтлэгдэж, Дундад Улсын “Дэлхийн уран зохиол” сэтгүүлд монгол бичгээр гарчээ. Түүгээр ч үл барам “Их Монгол -800”-ийн оргил үйл явдал болох хамгийн шилдгийг шалгаруулах цэнгүүнийг “Дээдсийн үлгэр”-ийн оршил хэсгээр нээсэн нь учрал тавилангийн зураг төөрөг буюу. Монголын ахмад үеийн нэрт яруу найрагч Д.Бямбаа гуай маань “Дээдсийн үлгэр” болоод “Хувилай хаан” хэмээх дэлхийн яруу найргийн очир эрдэнэс болсон туурвилуудыг эх хэлээрээ яруу төгс буулгасан нь монгол орчуулгын яруу найргийн эрдэнэсийн санд орох нь магад буюу. Тэрбээр яруу найрагч туурвин цогцлоохын ид хавыг эзэмшсэн уран бүтээлч болохоо энэ бүтээлээрээ нотлон харуулж чадвай.


2006

ЯРУУ НАЙРАГ ДАХЬ ОД ЭРХИСИЙН ОРЧИХУЙ

Яруу найраг бол хүмүүний дотоод сансарын од эрхис юм.Түүнд орон зай орчил хөдөлгөөн, нууц дохиолол, үл тайлагдах олон чанар буй. Гэсэн хэдий боловч хүн төрөлхтөн бие биесийн оюун сэтгэлгээний тэрхүү гайхамшигт сансарт нэвтэрч үзэхийн хүсэл эрмэлзлэл нь яруу найргийн орчуулгын эрдмийг буй болгосон байна. Бичгийн мэргэд, тэрчлэн яруу найрагчид өөрсдөө ч яруу найргийн орчуулгыг бараг боломжгүй зүйл гэж үзэж бичиж ирсээр асан боловч, яруу сайхны цаглашгүй хэрэгцээ нь өөрөө тэр хана хэрэмийг гэтлэн давж яруу найргийн орчуулгын үнэт сан хөмрөгийг буй болгосоор авай. Яруу найргийн орчуулгын сан хөмрөг нэн баян. Бараг түүн шиг их очир эрдэнэсийг манай гарагийн хаанаас ч олдворлох аргагүй.
Монголчуудын орчуулгын уламжлалыг Хүннү, Хятан гүрний үеэс л авч ярина. За тэгээд Их монгол улс, Юань гүрний үед бол бүүр ч ярих юмтай. Энэтхэг, Төвд, Нанхиад, Дорно дахинаас орчуулсан дундад зууны ном эрдэнэсийн өв санг хэдэн зуун ботиор тоолдог билээ. Ялангуяа улс орнууд бие биеэс айж бэргэж, чулуун хэрэм, үзэл сурталын хүрээгээр тусгаарлагдсан төрх байдлаас интернэт мэдээллийн цаг үед нүүж ирсэн XXI зуунд яруу найргийн орчуулгын эрэлт бүүр ч чухал байна. Яагаад гэвэл, яруу найраг руу нь нэвтрэхгүйгээр хүн төрөлхтөн бие биесийн соёлын үнэт зүйлийг бүрэн танин мэдэх боломжгүй юм. Юнескогоос хоёр зууны зааг дээр хүн төрөлхтөнд хандаж яруу найргийг XXI зууны оюун соёлын хамгийн чухал хэрэглээ, үнэт зүйлс болгон зарлаж яруу найраггүйгээр ямар ч урлаг байхгүй хэмээх томъёоллыг эш үндэс болгохдоо улс үндэстнүүдийн хэлний үзэгдлүүдэд буй утга соёлын давтагдашгүй чанарыг хадгалж хамгаалалахын тухайтад онцлон анхаарсан байна. Өнөөдөр хятадын сонгодог яруу найргийг таван хэлнээ харьцуулан үзэх боломжийг соёлт уншигчдадаа олгож буй нь дээр өгүүлсэн хүн төрөлхтөний орчуулгын өв сан ялагдашгүй баян байгаагийн тод гэрч мөн буюу. Манай монголын авъяаслаг дуу хөрвүүлэгч, эрдэмтэн, хятадач Я.Ганбаатар яруу найраг хийгээд түүний орчуулгатай шадарласан олон жилийн сан хөмрөг дотроосоо хятадын 51 сонгодог яруу найргийг шилэн сонгож англи, герман ,орос орчуулгуудыг нь олж цуглуулахын хамт, хятадаас нь монгол руу яруу сайхан орчуулж таван хэлний яруу найргийн нэн сонин сайхан ном бүтээвэй. Чухамхүү яруу найргийг эрхэмлэн дээдэлж хайрлан биширч, ойлгож гэгээрдэг хүмүүн л ийм зовлонтой хийгээд жаргалтай үйлсийг сайн дураараа эрхлэж чадах буй заа. Эрхэм нөхөрт үнэн талархан мэхиймүү. Я.Ганбаатар Нанхиадын сонгодог яруу найргийн эдгээр бүтээлүүдийг монголчлохдоо хятад эхээс нь орчуулсан нь магад боловч, англи, герман, орос орчуулгуудыг харьцуулан тулгаж үзэх боломжийг олжээ. Соёлт мэргэн уншигч дээрх таван хэлний аль нэгээр нь уншихдаа, мөн бусад хэлний орчуулгуудыг харьцуулан харах аз завшааныг энэ номноос олмуй.

Я.Ганбаатар олон жилийнхээ орчуулгын сангаас дээжлэн “Нанхиадын сонгодог яруу найраг “ хэмээх таван хэлний яруу найргийн номоо энэ 2006 онд Монгол улсад болж буй Дэлхийн Яруу Найрагчдын XXYI их хуралд зориулсан байна. Үүнийг эрдэм соёлт эрхэм бичгийн хүмүүний, яруу найргийн их далай руу илгээж буй нэгэн тунгалаг ариухан булаг хэмээн зүйрлэлтэй. Монголын эрдэм билигт хөвгүүд охид дэвэн дэлхийн олон улс оронд сурч боловсорч, хэл соёлтой нь танилцахын хамт, ялангуяа уран зохиол, яруу найрагтай нь бүүр дотно найрсан холбогдож авъяас чадлаа хурцлан ард олныхоо оюун сэтгэлгээг ариусган гэгээрүүлэх энэ мэт буянт үйлсийг хийж болохын үлгэр нь энэ ном боллоо. Я.Ганбаатар орчуулгын энэ бүтээлтэйгээ зэрэгцүүлэн “Нанхиадын сонгодог утга соёл ” хэмээх томоохон бүтээлээ хэвлүүлж байгаагийн зэрэгцээ “Тэнгэрт бошгоор үүдсэн их хүн улсын түүх оршвой ” нэрт түүхийн судалгааны ном ,”Моодун Шаньюй” нэрт түүхэн роман бичиж дуусгаад байна.
Монголчууд нэг хэлний соёлын ертөнцийг өөр хэлний соёл руу нүүлгэхийг “дуун хөрвүүлэх” “орчуулах“ хэмээх үгээр илэрхийлдэг билээ. Дуун хөрвүүлэх гэдэг нь дуу аялгууны эгшиглэн хийгээд түүний сэтгэлийн дүрслэлийн айзам нугалааг яг эргүүлэн тавих лугаа дүйлгэн өөр хэл рүү буулгахын учрыг сэнхрүүлсэн мэт. Орчуулах гэдэг нь нэг хэлийг нөгөө хэл рүү зөөхдөө од эрхисийг огторгуйгаар оруулахын дайтай ажил эрхэлдэг хэмээн нэгэн орчуулагч зүйрлэсэн бий.
Чухам од гарагийн өөр өөр орд гэрийг бие биесд нь зорчуулах мэт нөр хичээнгүй үйл бүтээж, монголын утга соёлын эрдэнэсийн сан хөмрөгийг арвижуулсны цагаан буян өнө үүрд дэлгэрэх болтугай.

2006.06.30

АХ МИНЬ ЯВЧИХААД ЭРГЭЖ ИРСЭНГҮЙ

Хорь дугаар зууны Монголын түүхэнд хуруу дарах хэдхэн гарамгай түүхчид тодорч аугаа их түүх соёлоороо бахархах зүрх сэтгэлийн минь галыг бадрааж өгсөн юм. Тэдний нэг нь их түүхч Гүнжийн Сүхбаатар гуай байлаа. Би түүнтэй их л хожуу танилцсан юм.

Ерөн гурван оноос манай Соёлын сан “Монгол сувдан сондор” нэртэй соёл, эрдэм шинжилгээний аялал зохион байгуулж, түүндээ монголынхоо нэрт түүхч археологич судлаачдыг урьж оролцуулдаг байв. Мэдээж хамгийн түрүүнд урих хүний нэг нь Гүнжийн Сүхбаатар гуай байв. Ийнхүү тэр их хүнтэй аяны дөрөө харшиж, Хүннүгийн хаадын онгон орших Хараагийн Ноён уул, Түрэгийн хаадыг онголсон Хөшөө цайдам, Өндөр гэгээний бясалгалын орон Төвхөн хийд, Цогт хунтайжийн номын өргөө байсан Цагаан балгас гээд Монголынхоо түүхийн алтан мөрүүдийг бичиглэсэн газар орноор аялж мэргэдээс ном сонсож, чих онгойж, нүд нээж явлаа. Тэр нэгэн аялалын турш би Сүхбаатар гуайгаас холдсонгүй. Бид Хөшөө цайдамд хүрч ирэхэд Түрэгийн Билгэ хааны гэрэлт хөшөөний бичээс рүү Сүхбаатар гуай маань шунгаад орчихов. Эртний судлалын эрдэмтэн хүнд түүх соёлын энэхүү ховор чухал дурсгалын үг үсэг бүрийн халуун мөрийг нүдээр үзэж гараар тэмтрэх нь хосгүй завшаан буй заа. Гэрэлт хөшөөнд хожим нэмж Сандо амбаны бичүүлсэн бичээсэнд тэрээр тийм ч таатай хандахгүй байв. Сандо амбан чинь тэр цагт Монголын түүх соёлын өвийг хамгаалж засварлуулж их ажил хийсэн юм байна шүү дээ гэж хэн нэгэн нь өдөхөд Сүхбаатар гуай Монголын түүхийн хувь заяанд Манж, Хятадын зүгээс нөлөөлсөн муу үр дагавруудыг зад шүүмжилж гарлаа. Тэрбээр Хубилай хааны талаар тун таа муутай явдаг нь илт. Монголын тусгаар тогтнолын түүхэнд хар толбо үлдээсэн хэнбугайг ч бай зад шүүмжилэхэд бэлэн явна. Өндөр гэгээний улс төрийн үйл хэргийн талаар ч бас тийм таатай үг хэлсэнгүй. Түүний зүрхэнд эх орны түүхэн үйл явдалын амьд халуун мөрүүд урсан өнгөрч, сэтгэл нь нэг үе омог бахархлаар дэврэн оргилж, нэг үе харуусал эмзэглэлээр шаналж өвдөж байх шиг санагдана. “Монголын түүхийн дээж бичиг” хэмээх нэг чухал номынхоо оршилд түүний бичсэн нэг тод өгүүлбэр бий. “Эх түүхийн үнэнийг мэдсэнээр өнгөрсөн үеийн баатарлаг үйл, гайхамшигт бүтээл туурвилаар бахархахын зэрэгцээ эх орныхоо тусгаар тогтнолоос урвах явдлыг жигшин үзэж, түүхэн хөгжлийн нэн бартаатай замнал, сургамжийг танин мэдэж, ойлгох болно” хэмээн бичсэн нь түүхээр зөвхөн бахархахын хамт эх орны тусгаар тогтнолын бартаат сургамжийг ямагт санаж явахын учрыг хойч үеийнхэндээ сануулан сэнхрүүлсэн их түүхчийн зүрхний цусаар бичигдсэн үг тэр буй заа.

Сүхбаатар гуай түүхэн хүмүүсийн гавьяаг бахдахын хамт алдаа согогийг хайр найргүй шүүмжилнэ. Тэрээр алдааг үл уучилна. Манайханы зарим нь түүнтэй саналын зөрүүтэй бодлоо хааяа хэлэх боловч тэрбээр юуг ч үл сонсон, ямар ч аугаа түүхэн хүний алдааг цулайтал хэлнэ. Харин энэ тухай би тийм тийм номынхоо төд дэхь хуудсанд биччихсэн байгаа хэмээн уншихыг сануулна.Түүний энэ араншин баахан зөрүүд хүний байдалтай мэт санагдах авч түүхийн гашуун сургамжийг хэзээ ч үл давтаасай хэмээсэн эрдэмтэн түүхч хүний гал халуун эх оронч зүрх сэтгэлийн нь тодхон зураг болж хоногшин үлджээ. Бид Хараагийн Ноён ууланд ирлээ. Хүннүгийн хаад ихсийн онгоныг хадгалсан энэ оронд эртний түүхийг нэвтэрхий судалсан их эрдэмтэнтэй цуг өнгөрүүлсэн хэдэн мөч минь юутай үнэтэй билээ. Ноён уулын онгон маань бидний сүсэглэж очсоноор онгон зэрлэг, газар орон байсангүй. Баахан сэндийлсэн нүх, овоолсон шороо. Эндээс Козловын малтлага хийсэн Хүннүгийн хаадын дурсгалт их эд өлгийн соёлын үнэт зүйлс нь Санкт Петербургийн Эрмитажид хадгалагдаж буй бөгөөд манай түүхийн музуйд ширдэгний өөдөс тэргүүтэн жаахан юм бий л дээ. Ядахдаа энд нэг сайхан пайз босгож, үүх түүхийг нь бичээд харуул хамгаалалтай болгох сон гэж бид ярьж явлаа. Уулын ам өгсөөд модон дундуур баахан алхав. Сүхбаатар гуай маань харин энд дуугаа хураагаад дүнсийчихэв. Уул нь бид малтлага хийсэн онгоныг бүртгэж явсан юм. Гэтэл хуучин алтны уурхайн гаргасан хонгил нүх, хэргээ бүтээгээд гээгдсэн техникийн сэг, мөнөөх өвгөдийн онгоны малтсан малтаагүй булштай холилдоод толгой эргүүлчихэв. Энд хэзээ нэгэн цагт алт ухсан хүмүүс булш бунханыг хөндөж сүйтгэсэн байхыг үгүйсгэх аргагүй. Үнэхээр энэ Ноён ууланд байгалийн их алт, соёлын их алт эрдэнэстэй холилдон оршиж байжээ. Аль алиныг нь ухаад ачаад явчихаж. Юутай харамсалтай, юутай гунигтай. Сүхбаатар гуай цүнхээ уудалж баахан зураг тэмдэглэл гаргаж ирээд энэ булшнаас ийм ийм юм гарсан, тэрнээс тийм тийм юм гарсан гээд нүдэнд харагдтал ярьж явав. Малтлага хийгээд их юм олох ч яахав, дараа нь дээдсийн оршсон энэ газрыг хэрхэн хадгалах, хамгаалах, хойч үеийнхэндээ танин мэдүүлэх, хайрлуулах талаар түүхчид та нар юу хийх ёстой вэ гэх маягийн сэдвээр яриа өдөв. Түүхч маань баахан сэтгэл өвдсөн маягтай. Ноён уулыг ийм сэг болсон онхол цонхол, нүх довноос өөр юмгүй орон гэж төсөөлөөгүй болтой. Г.Сүхбаатар гуай, Н.Цүлтэм гуай, С.Эрдэнэ гуай бид хэд булш болгоныг дугаарлаж, зураглалыг гаргаж, тэмдэгжүүлэх, алсдаа энд нь нэг сайхан үзмэрийн понарам байгуулах тухай санал боловсруулж болох юм гэж ярьж зогслоо.

Би Сүхбаатар гуайгаас

-Та энд олон ирсэн үү гэж асуугаад мэл гайхав. Тэрбээр энд анх удаагаа ирж байгаа ажээ.

- Та чинь тэгээд судлаад л байсан биз дээ гэхэд эрдэмтэн

- Тийм гэснээс өөр юм хэлсэнгүй. Нүд нь баахан гунигтай болж ирээд

- Намайг чинь эсэргүү үзэлтэн, үндэсний үзэлтэн энээ тэрээ гээд гадагш ийш тийш явуулдаггүй, томилолт өгдөггүй байсан юм шүү дээ хэмээн харамсангүй өгүүлэв. Түүний амьдрал, бүтээлч үйлсийн нэгэн хэсэг цаг үеийг нь хэлмэгдүүлэлтийн хар шуурга дайран өнгөрсөнийг бид мэднэ. Тэрбээр алдсан цаг хугацаагаа нөхөн авах эрч хүчийг хуримтлуулж байна уу гэмээр хөнгөн шингэн, өглөө эрт босоод гүйнэ. Биеийн тамир хийнэ. Бид түүнийг урт наслах байх улам л их юм хийх байх гэж бодож явлаа. Гэвч хорвоо энэ их түүхчийг төрүүлж, монгол улсад хүлээлгэн өгсөн шигээ бас нэгэн өдөр буцаагаад аваад явчихсан юм.

Тэр нэгэн намар түүхчийн зүрх зогсчээ. Жинхэнэ гал халуун эх оронч түүхчийн зүрх зогссоныг би их л хожуу дуулж, ганцаараа баахан гуниглаж суусан билээ. Түүний зүрхэнд эх орны мянга мянган жилийн түүх, бахархах бахархалтайгаа, халаглах харамсалтайгаа багтаж байх шиг санагддаг асан билээ. Одоо надад тэр их хүнтэй шадарласан нэгэн аяллын халуун агшинуудыг бичиглэсэн хэдэн гэрэл зураг л үлджээ. Бас өөрийн судалгааныхаа арга барилыг үзүүлсэн Ноён уулын соёлтой холбоотой зурагт тэмдэглэл нь бас хадгалагдаж үлджээ. Г.Сүхбаатар гуайгаа дурсах бүрд Хүннү, Сяньбигийн үеийн шүлэг санаанд буудаг юм.
Ах минь явчаад эргэж ирсэнгүй

Аль алинаасаа салан холдох нь хялбар

Ахин бие биетэйгээ уулзах нь хэцүү…

Энд эх нутаг минь үзэгдэхгүй нь

Элэг зүрхийг минь шимшрүүлнэ…

Эртний түүхийн халуун мөрийг шингээсэн энэ шүлгийг их эрдэмтэн Г.Сүхбаатар ах маань орчуулсан байдаг юм. Түүхчид төдийгүй зохиолчид, манай эртний яруу найргийн нэгэн эрдэнийн шигтгээ хэмээн тэмдэглэх боллоо. Монголын Сяньби аймгийн үед зохиогдсон энэхүү “Ахын дууг” одоо би таныг дурсахдаа дуулмаар санагдаж байна. Та түүхч төдийгүй бас сайн орчуулагч байжээ. Таны орчуулгаар эртний өвгө дээдсийн зүрхний халуун айзмыг бид энэ яруу найргаас мэдэрч байна. Тиймээ! Ах минь явчихаад эргэж ирсэнгүй…Хүннүгийн залгамжлал Сяньби Улсын нэгэн аймгийн толгойлогч Мугонхүй эв эвдрэлцэн алсад салж одсон ахаа санагалзан дуулсан гэмшлийн энэ дуу гуниш гашуудлыг бидний үед байнга сануулан сэнхрүүлэхийн тулд уламжлагдан үлдсэн ажээ. Их түүхч Гүнжийн Сүхбаатар ах маань ч үүнийг чухам өөрөө орчуулсан нь учиртай буй заа. Эв зангиагаа үл тасалж, эх орныхоо тусгаар тогтнол, эгэл түмнийхээ хувь заяаны төлөө хатан зүрхнийхээ цохилт болгоныг зориулахын учир утгыг чухам энэ шүлгээр дамжуулан бидэнд учирласан юм байна шүү хэмэн бодогдном. Энгүй их энэ эрдэмтнийг дурсахад элэг зүрх минь шимширнэ. Тэр сайхан эрүүл чийрэг хүний зүрх тийм амархан зогсох байсан гэж үү? хэмээн харамсдаг байлаа. Амьдрал шимшрэлээр дүүрэн ажээ. Түүний зүрх ч эх орныхоо түүхийн шимшрэлээр дүүрэн байсан байх аа. Он цаг урсан өнгөрч, бүх юм улиран одлоо ч эх оронч эрдэмтэний зүрх сэтгэлийн халуун элч үл хөрмүй. Ах минь явчихаад эргэж ирсэнгүй. Гэвч та өөрийнхөө агуу их бүтээл туурвилуудыг бүгдийг хойч үеийнхэндээ өвлүүлэн үлдээжээ. Хорвоогийн жам ийм ажгуу.

The Moon over an Old Temple

From behind the temple the moon is ascending.
Buddha’s ancient aureole gleams on the shiny top.
From a bamboo flute a lonely tune flows suspiring:
Nostalgic linger of a melancholic, wagging heart!

Wild grass sprouts in the slit of the stairway stones
Along the road that leads to the golden-lit Buddha!
The image of Buddha is getting clearer and clearer.
The Living Buddha’s yard is hard to see in the starlight.

From behind the temple the moon is ascending.
Buddha’s suavely sieving evening twilight and
The grave, sad tune of the flute confer solace
To the pilgrims, who come from back of beyond!

Simple alcoves, old scrolls of painted characters!
It’s a heavenly renewed temple filled with mystery
The silhouettes reflect the people’s world in deep
Pondering to become like Buddha’s shiny heart!

Whatever you want, just show off looking at Buddha’s
Image, where the cross-legged Buddha sits abidingly.
Let the heavenly bamboo flute flow out its pneuma
While the moon from behind the temple is ascending!

English translation by Imre P. Zsoldos svd

My Gentle Lyric-在我柔情深處

在我柔情深處

我是蒙古遊牧民族的孩子。我們每每在黎明破曉時分遷移。小小的我總是坐在推車上的籃子裡，在駱駝勤奮的均勻步伐中，我欣喜地迎接著晨曦。或許這正是我日後寫詩的靈感節奏韻律。當我們到達了新營地, - 藍色起重機, 白色霧影, 層層的岩石、變化多端的小山，一切看來都那麼新奇。


那時，我父親會讓我坐在他腿上，把我環抱住，再拿著他的小琴，拉奏出一首悠長而清新的旋律-Dariganga Mongols的" Jaakhan Sharga"J，當圍繞著我的嘶鳴聲響起，山彷彿更加雄偉，水更加清澈，鳥的歌唱更加悅耳。我小小的身體也因而成了父親彈奏的樂器。我的詩歌跟著Morin Khuur 的旋律，橫跨過令人肅然起敬的草原。


遊牧民族的孩子喜歡在一種距離之外觀想事情。一個遊牧家庭，在海市蜃樓的幻景裡，沿著地平線緩緩移動，游牧孩子看見了，並且告訴母親。於是母親和我帶著一壺茶和滿盤子的乳塊和奶酪招待這些搬遷的遊牧人。他們因長途遷徙而饑渴，他們充滿了感激，在我的我童年裡我學到這些，我也因此了解到如何向那些仰賴大地生存、相互依靠的人類伸出溫暖的手。這些無疑都是我詩中養分的來源。
遊牧人家的爐床總是像世界的中心。Morin Khuur置放在祭壇邊，"長歌"播放著。拴住的馬在自己的崗位上嘶鳴，一隻年輕的駱駝在樁住邊低吼，風如長笛般在草地上演奏...。一個個傳奇在爐火邊燃起，北斗七星巨大的弧形壟罩著霧濛濛的蒙古包...


一股難言的力量，似乎從天而降，感動著我。又宛若一支柔和的曲調，由地面上升、漂浮向天堂。彷彿一個石人般，我獨自站立在草原中間，冥想著遊牧人的祖先長久以來的偉大歷史。石人不朽，將隨時間之旅與我們步入千年萬年...游牧生態表達的是一種精神。


游牧之旅啟程時顯得無精打采，然而，朝著天地交接處行進時，某種感動終究使漫長旅途興起不屈不撓的意念，那麼，又是什麼力量令人渴望了解那首"長歌"的真意，還有使人不知不覺陷入生活的柔情深處呢?

Invitation to a Mid Summer Month Poetry Festival

It wasn’t a painter who was invited to design a stage
It was the divination who decided the mid summer sun
To draw a curtain of red cheesecloth in the horizon,
Through the fancy clouds’ brocade-blue gaps

Steppe Blue Mountains would come, from far, riding pillion on a Horse-Fata Morgana
Like old men from neighborhood their horses mounting and dismounting, in turn
A herd of horses with its chestnut stallion would come, too, haunted by swallows over a narrow appliqué mountain ridge,
Testing their gait in spank and canter, in turn

Sounds of bridles’ harnesses from more than hundred riders
Producing jingle of jingle bells in the mid summer sky,
The God’s demeanour of the old men with Zurgaadai sticks
Who walk very carefully through the steppe in their vamped boots not to harm the flowers

And watching a twittering sparrow against the sun
Listening to the sound of a trotting horse’s hooves
Getting excited of the smallest virtue of nature
Why all this? Isn’t it, because everything fits into its own being and space?

On fancy stages before an audience of hundred thousand
I often happened to stand, cherished by the pouring rain of applause
O dear, why was I not hasty to lean against the backs of the old men with suntanned face
To recite my verbs of horse’s neigh melody to them?

O, my dear countryside being forced to distance from me as ancient caravan roads did
My heart’s lovely spot that, too, comes running toward me when I rush to it
And my father, always at peace, who left on the lead of a horse and cart
And my lovely mother looking over the pass with her eyes shaded for her son, and chaffing year by year


Mare’s milk turns fermented when a horse neighs in the steppe
Fire shimmers in the hearth when stars start to blink in the sky
Making colostrums-tea by making water and fire meet
In essence, doesn’t all existing come to being through their alliance in Substance’s Holy Globe?

As everything returns to its origin and everything leaves breaking in pieces
I, too, will depart dissolving in the steppe and leave dispersed in the air
But before this happens, from the fancy of the oasis that hosts the sun in its marrows
I want to see how Holy Yanjinlham of Poetry rises prominent

Touching the withers of barkhans (dunes) with their silk-blue tufts
Blue teapot like storks come heading to their pool
Their small dark bellies denuded, chubby boys come rushing over
Along with their little sparrows, almost flying

Everything is in its place fitting its nature
With silver ingot-mountains growing dim when one cries and flaring up when one sings
With calico-clouds fraying when one grieves and swaying when one smiles
Doesn’t the simplest decore of everything keep the immeasurable nature of everything?

I’ll ride levering the silver inlayed stirrups my cotoneaster whip in my hand
To the stage of my poetry - the flower-covered green mound
To the sky where vultures and eagles cool their wings flapping, forcefully
Somewhere over the roof of the auditorium – where it is so blue!